Ευτυχία για Αρχάριους v1.0. Αποδομώντας 10 μύθους για την Ευτυχία.

Δρ. Μιχάλης Γαλανάκης, Ψυχολόγος,

Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό στο Εθνικό Κέντρο

Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ),

Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Θετικής Ψυχολογίας (ΕΕΘΕΨΥ)

galanakismichael@hotmail.com

Μετά από περίπου έναν αιώνα συστηματικής ενασχόλησης της επιστήμης της ψυχολογίας με την παθολογία, το αρνητικό, την νόσο, την διαταραχή και την απόκλιση, η κοινωνία απαίτησε από τους Ψυχολόγους να ασχοληθούν σοβαρά με την αναζήτηση των παραγόντων που σχετίζονται με την ψυχολογική ανάπτυξη και την βέλτιστη λειτουργία. Η αναζήτηση της ευτυχίας αποτελεί από το 2000 την κύρια αναζήτηση της Ψυχολογίας εν είδη χρυσού δισκοπότηρου.

Το έναυσμα για την ερευνητική και επιστημονική τεκμηρίωση των παραγόντων που οδηγούν στην ευτυχία δόθηκε με την ανάπτυξη του κλάδου της Θετικής Ψυχολογίας . Ο κλάδος αυτός επιχειρεί να παρέχει απαντήσεις ανεξαρτήτως πολιτισμικού και κοινωνικού πλαισίου σχετικά με τον ορισμό της ευτυχίας και τα δομικά συστατικά της, ενώ παράλληλα εισάγει νέες θεωρητικές έννοιες που μπορούν να συμβάλλουν στην επιδίωξη μιας ολοκληρωμένης ζωής όπως είναι η ψυχολογική ανθεκτικότητα, η ενσυνειδητότητα, η θετικότητα, το απολαμβάνειν, το νόημα ζωής, η αυτοσυμπόνια, η ελπίδα, η αισιοδοξία, οι θετικές σχέσεις με τους άλλους και η γενναιοδωρία.

Το κυνήγι της ευτυχίας μοιάζει λίγο με το κυνήγι του θησαυρού στο οποίο ανεξαρτήτως των ικανοτήτων και της θέλησης του ατόμου, η ύπαρξη ή μη του χάρτη είναι καθοριστική για το τελικό αίσιο αποτέλεσμα. Φιλοδοξία λοιπόν της Θετικής Ψυχολογίας είναι να παρέχει τον χάρτη για την εύρεση της ευτυχίας προκειμένου να διευκολύνει την επιδίωξη όλων των επίδοξων μνηστήρων.

Μέσα στα τελευταία 20 έτη έχει συντελεστεί αξιοσημείωτη πρόοδος καθώς τα ερευνητικά πορίσματα μας έχουν δείξει ότι η ευτυχία σχετίζεται με συγκεκριμένες επιλογές ζωής και συνήθειες. Βλέπουμε δηλαδή ότι ανεξαρτήτως πολιτισμικού πλαισίου παραδοσιακοί μύθοι για την ευτυχία όπως είναι η συσχέτιση της με τον γάμο, την κοινωνική καταξίωση, το επάγγελμα, τον πλούτο, την τύχη καταρρίπτονται και στην θέση αυτών των μεταβλητών λαμβάνουν ισχυρή θέση παράγοντες όπως το ισχυρό κοινωνικό υποστηρικτικό δίκτυο (φίλοι), η ύπαρξη ισχυρού νοήματος ζωής, η ευθυγράμμιση με τις αξίες, η αξιοποίηση ταλέντων, κλίσεων και δυνατοτήτων, η βίωση θετικών συναισθημάτων και η αισιοδοξία.

Η Ελληνική Εταιρεία Θετικής Ψυχολογίας (ΕΕΘΕΨΥ) λειτουργώντας σαν παρατηρητήριο Θετικών Συναισθημάτων υλοποιεί ετήσια έρευνα σε πανελλαδικό δείγμα 10.000 ατόμων συστηματικά κατά την τελευταία 10ετία, με την οποία διαπιστώνεται ότι ακόμη και στην Ελλάδα της Κρίσης υπάρχουν άνθρωποι που είναι ευτυχισμένοι. Η ευτυχία αυτή δεν είναι συνάρτηση αποφυγής δυσάρεστων συνεπειών της κρίσης. Αντιθέτως πολλοί από τους συμμετέχοντες που δηλώνουν ευτυχισμένοι έχουν επηρεαστεί από την κρίση επαγγελματικά και οικονομικά. Ποιο είναι λοιπόν το μυστικό τους;

Προτού σας το εκμυστηρευτούμε είναι χρήσιμο να υπογραμμίσουμε 10 μύθους για την ευτυχία όπως αποκαλύπτονται από αυτά τα 10 έτη έρευνας στην Ελλαδά. Συγκεκριμένα:

1. Η ευτυχία δεν εξαρτάται από τον γάμο. Άγαμοι, έγγαμοι, διαζευγμένοι και εν χηρεία δεν είχαν στατιστικά σημαντική διαφορά ως προς την ευτυχία.

2. Η ευτυχία δεν εξαρτάται από την ύπαρξη τέκνων. Δεν εμφανίζονται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των συμμετεχόντων στο δείγμα που είναι γονείς με αυτούς που δεν είναι.

3. Η ευτυχία δεν εξαρτάται από το επάγγελμα.

4. Η αύξηση του εισοδήματος δεν συνεπάγεται και συνεπακόλουθη αύξηση των επιπέδων της ευτυχίας.

5. Η ευτυχία δεν εξαρτάται από τον τόπο διαμονής.

6. Η ευτυχία δεν εξαρτάται από το φύλο. Δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών.

7. Η ευτυχία δεν είναι γενετικά προκαθορισμένη. Δεν υπάρχει γονίδιο της ευτυχίας.

8. Η ευτυχία δεν εξαρτάται από τα θετικά συναισθήματα που προκαλούνται από την καλοπέραση. Όσα ωραία φαγητά και να απολαύσει κάποιος, όσα ταξίδια και να πάει αυτά δεν αυξάνουν τα επίπεδα ευτυχίας.

9. Η ευτυχία δεν σχετίζεται με την ηλικία.

10. Η ευτυχία δεν σχετίζεται με το μορφωτικό επίπεδο.

Παρά την σύνθλιψη όμως καθιερωμένων μύθων για την ευτυχία, το ερώτημα παραμένει. Τι είναι ευτυχία;

Ως προς αυτό η έρευνας μας συνεχίζεται και εμπλουτίζεται λαμβάνοντας υπόψη τις σημερινές συνθήκες. Ολοκληρώνουμε λοιπόν το παρόν σύντομο άρθρο με 5 βασικά νέα ευρήματα από την έρευνα της ΕΕΘΕΨΥ σχετικά με την ευτυχία σήμερα:

1) Η ευτυχία είναι συνάρτηση ψυχολογίας και βιολογίας ταυτόχρονα. Ελέγχετε περίπου το 50% του τελικού βαθμού ευτυχίας στην ζωή σας. Αυτό μπορεί να έχει διαφοροποίηση από άτομο σε άτομο. Το υπόλοιπο 50% εξαρτάται από τον τρόπο που οι υποδοχείς, η νευρολογία του εγκεφάλου σας και το αυτόνομο νευρικό σύστημα βιώνει τα θετικά συναισθήματα (ένταση, ποιότητα, συχνότητα).

2) Τα χρήματα δεν φέρνουν την ευτυχία. Η έλλειψη χρημάτων φέρνει ωστόσο την δυστυχία. Αν έχετε αρκετά χρήματα για την κάλυψη βασικών βιολογικών αναγκών σας μην θεωρείτε ότι με περισσότερα χρήματα θα γίνετε αυτόματα και πιο ευτυχισμένοι. Η περίπτωση στην οποία τα υπερβολικά χρήματα βελτιώνουν τα επίπεδα ευτυχίας σας είναι α) αν δίνετε χρήματα σε άλλους (ευεργεσίες) β) αν τα χρήματα σας βοηθούν να επιτύχετε έναν κεφαλαιώδη σκοπό της ζωής σας (π.χ. να κάνω τον γύρο του κόσμου) ή να βελτιώσετε την κοινωνική σας θέση. Στην έρευνα μας φάνηκε ότι μολονότι η ευτυχία αυξάνει προοδευτικά μέχρι το ποσό των 1800 ευρώ ανά μήνα (εισόδημα) από αυτό το ποσό και πάνω δεν υπάρχει διαφοροποίηση.

3) Τόσο η υπερβολική ευτυχία (π.χ. να κερδίσει κάποιος το λαχείο) όσο και η υπερβολική δυστυχία (π.χ. ο θάνατος ενός συγγενικού προσώπου) δεν κρατάνε πολύ. Ο λόγος είναι ότι το σύστημα μας με το οποίο βιώνουμε τα συναισθήματα δεν έχει τις προδιαγραφές για να κρατήσει σε πολύ υψηλό επίπεδο ούτε την χαρά ούτε την λύπη. Με την πάροδο του χρόνου η ένταση πέφτει και μένει μια γενικότερη θετική ή αρνητική διάθεση.

4) Η ευτυχία είναι ομαδικό «άθλημα». Δεν έχει σχέση τόσο με τις ηδονές, τον ύπνο, το φαί όσο με το με ποιους συναναστρέφεστε, τι σημασία έχουν αυτοί για εσάς και πως ολοκληρώνουν την ύπαρξη σας. Πίσω από αυτό το πόρισμα βρίσκεται η βασική προϋπόθεση της ευτυχίας που είναι το να μοιράζεσαι.

5) Επικεντρωθείτε στην συλλογή εμπειριών και όχι υλικών αγαθών. Τα υλικά αγαθά έχουν βραχυπρόθεσμη αξία και αντίκτυπο στην ευτυχία ενώ οι εμπειρίες μένουν για πάντα.